Enigszins onsamenhangend

Elke keer als ik aan deze berichten begin, scrol ik ondertussen door verscheidene social media apps en mijn fotoalbum om erachter te komen wat ik te vertellen heb, me ondertussen ernstig zorgen makend om de bedroevende kwaliteit van mijn kortetermijngeheugen. Gelukkig is het nog niet zo ernstig dat ik geen stuk meer in elkaar kan zetten, dus aanschouw:

Afgelopen weekend ging ik naar een feministische bijeenkomst. Een studiegenootje had me uitgenodigd en ik was heel benieuwd naar de Russische insteek. Mijn verwachtingen werden enigszins beïnvloed door mijn ervaringen in Nederland, en ik stelde me een afgeladen bunker vol studentes met een grote variëteit aan onnatuurlijke haarkleuren voor. Qua locatie zat ik er niet ver naast; het 'центр городской  культуры', of stadscultuurcentrum, is een moderne locatie met veel beton en glazen wanden, afgetopt met een minimalistisch logo. Ik arriveerde, aan de vroege kant, als eerste, en nam plaats achterin een zaal met zo'n vijftig stoelen. Hoopvol dacht ik nog  'als het heel druk wordt, kunnen ze ook best op de trap zitten.' Tien minuten later was ik nog steeds alleen, de organisatoren maakten met tien stoeltjes een kring in het midden van de zaal, een PowerPoint ging aan, en net voor aanvang begonnen er mensen binnen te druppelen. Ik wilde het niet denken, maar dacht het wel; alle vrouwen die er waren, pasten in het stereotype dat 14-jarige rechtse knaapjes over feminisme hebben, uitgezonderd één stijlvolle, wat oudere dame in een goed passend kostuum. 

Het thema van de dag was de #metoo beweging en de publieke reactie op Harvey Weinstein en andere mannen in de showbusiness van wie in de afgelopen weken bekend is gemaakt dat ze zich aan iemand vergrepen hebben, en dan vooral hoe deze reactie verschilde in Rusland en de VS/West-Europa. De lezing was op zich heel professioneel aangepakt; er was zelfs een psychologe om eventueel hulp te bieden indien de thema's te dichtbij persoonlijke ervaringen kwamen. Na een voorstelronde waarin helaas al doorschemerde dat de psychologe geen overbodige luxe was, werden uitspraken rondom #metoo door belangrijke figuren uit de Russische filmwereld vergeleken met de westerse. De eerstgenoemde categorie was bepaald niet toegeeflijk voor de mensen die zich hebben uitgesproken, zelfs de reactie van een piepjonge actrice was samen te vatten als "stel je niet zo aan." Hoewel ik niet kan zeggen dat ik geschokt was, bleef het naar om te horen. In de opvolgende discussie werd nog eens bevestigd dat seksueel geweld in Rusland op een grens tussen geaccepteerd en heel taboe balanceert, in de trant van 'het is niet raar dat het gebeurd, maar als het gebeurt, praat er dan niet over.' Hoewel er in de VS en West-Europa duidelijk nog een hoop moet veranderen (dat blijkt weer uit de enorme respons op #metoo), is Rusland toch iets heel anders, en ik ben benieuwd hoe dit probleem hier ooit opgelost zal worden.

Om ook nog iets gezelligs te vertellen; de afgelopen dagen heb ik onder andere Dostojevski's "De idioot" op de planken gezien. De hoofdpersoon, vorst Mysjkin, staat symbool voor de ultieme onschuld en het christelijk ideaal - de smetteloze goedzak dus-  maar allemachtig, wat is die vent onuitstaanbaar. Het was natuurlijk Dostojevski's bedoeling om vorst Mysjkin als idioot af te schilderen, vandaar de titel,  maar halverwege werd ik echt gek van die sukkel. Het was ook wel een moeilijk stuk en buiten de grote lijnen vond ik het lastig te begrijpen wat voor intriges er allemaal speelden. Het theater zelf en het decor waren wel heel leuk. Nu we toch bezig zijn met deze kunst- en cultuurvertelling, kan ik wel toevoegen dat ik ook naar de film ben geweest en dat het voor de eerste keer echt een daverende succes was. We gingen naar het filmhuis om een biopic over de schrijver Daniil Charms (spreek uit als Gharms, niet Tsjarms) te zien. Het filmhuis was heel schattig, met een klein cafeetje waar je ook kunt ontbijten en een scala aan onafhankelijke films. Charms bevatte prachtige shots van Sint-Petersburg en wisselde tijdens flashbacks en flashforwards af tussen kleur en zwart-wit beeld, evenals met echte historische beelden van Petersburg, wat ik wel kon waarderen. De film zat bovendien vol met referenties naar het werk van de schrijver, die bekend staat om zijn absurdistische verhalen. Denk hierbij aan mensen die elke dag opnieuw uit het raam vallen en opstaan alsof er niks is gebeurd en bekijk vooral even de trailer! 

Vandaag gingen we naar Perm-36, een voormalig gevangeniskamp dat nu dienst doet als museum. Ik wist eerst niet of ik zin had om te gaan, maar heb er geen spijt van. Perm-36 is het enige Goelagkamp dat nog in een zo goed als originele staat bewaard is gebleven. Het heeft het doel om representatief te zijn voor de Goelag als geheel, ook voor de meest beruchte kampen. Je kunt de ruimtes waar de veroordeelden in leefden bekijken, en daarin worden spullen tentoongesteld die een overzicht geven van het leven van een politieke gevangene tussen de jaren '40 en '80. Je zag de ergste dingen, vooral uit de Stalinperiode. Houten planken als bedden, geen warme kleren, geen warm water, schetsen van stapels uitgemergelde lijken die niet begraven konden worden vanwege de bevroren grond. Het was op het moment dat wij er liepen ongeveer -6, en na een tour van twee uur was het gevoel in mijn goed ingepakte tenen zelfs bijna verdwenen. Ik stond op het einde te rillen en stelde me voor dat ik het nooit meer warm zou krijgen, dat mensen hier jaren zaten en zich in de winter probeerden zich warm te houden met wat gras. Het was zo'n ellendig idee, vooral omdat je om de onbenulligste redenen in zo'n kamp terecht kon komen. Zo was er een geval te lezen van een vrouw, die niks had om haar kinderen te eten te geven en uit frustratie over het systeem met een schaar op een foto van Stalin had ingestoken. Kleine kinderen of niet, ze werd opgepakt als politiek dissident, waar een straf van tien jaar op stond.

Het onderwerp was niet leuk, maar de tour zelf wel. We werden rondgeleid door Azat, een jongen uit de flat van James die ons er ook heen bracht met de auto. Het kamp ligt ongeveer anderhalf uur rijden van de stad vandaan en we kwamen zonder grollen zes auto's met pech tegen. Daarbij schoot Azat op een gladde weg met een flink tempo een haarspeldbocht in. Bloedstollend moment, toen we bijna op een lantarenpaal inreden en er tegelijkertijd een paaltje uitsloegen. Ik heb derhalve besloten dat ik de Russische wegen ga vermijden. 

Na de tour bezochten we baboesjka Valentina, die borstsj met pasteitjes en een cake voor ons had gemaakt. Ze bleef  opscheppen, ik kon niet meer. Bovendien kwam ze nog even terug op ons liefdesleven en vroeg aan ons of we Russische jongens niet knap vinden. Ik antwoordde dat ik ze best knap vind, maar dat ze te klein zijn. Nu komt het: Ze stond op, liep naar de keuken, pakte haar telefoon en zei ondertussen 'als je een lange jongen zoekt...' BELDE een vriendin, vroeg waar haar ZOON was, hing op en zei: 'Hij komt er zo aan.'